Steen- en draineerbuizenfabriek Ceres van 1857 tot 1969

1853. Op de Topografische Militaire Kaart (veldminuutkaart) van 1853 is er op de toekomstige locatie van Ceres geen bebouwing aanwezig. Op de hoek van de trekweg langs het Boterdiep en de weg tussen Kantens en Usquert staat een tolhuis; de aangrenzende percelen zijn als landbouwgrond in gebruik.
1857*. Oprichting van een Stenen, Pannen en Buizen fabriek door Remke Eppes Huisman (oud 32 jaar). Bouw van een brandschuur met daarin een overwelfde oven.
1878. Na het overlijden van Huisman werd het bedrijf voortgezet door zijn weduwe Eltje de Haan.
1880. Verkoop van de fabriek aan J.P.C. Tichelaar.
1896. Op de fabriek wordt een stoommachine geplaatst die de strengpers aandrijft. De naam van de fabriek wordt: Stoom-steenfabriek Ceres. Voor de stoommachine is een schoorsteenpijp gebouwd die na de elektrificatie in 1920 is afgebroken.
1908. Directeur J.P.C. Tichelaar wordt opgevolgd door zijn zoon C.J. Tichelaar.
1916. De overwelfde oven in de brandschuur wordt vervangen door een zigzag oven (fabricaat Wentink) met veertien kamers. Dit type oven heeft een schoorsteenpijp nodig; deze wordt gebouwd door de Haagse schoorsteenbouwer “De Ridder & Co”.
1920. Elektrificatie van de fabriek; de naam verandert in Elektrische Steenfabriek “Ceres”.

Ceres in 1926

1925. De zigzag oven is ernstig verzakt en moet grondig worden gerepareerd.
1936. Naast de bestaande brandschuur wordt een tweede gebouwd met daarin een vlamoven voor de productie van straatklinkers. De schoorsteen (met CERES in witte stenen) wordt gebouwd door de N.V. Eerste Hollandse Schoorsteen Steenfabriek vh De Ridder & Co.
1942 – 1945. De fabriek ligt stil wegens gebrek aan materialen.
1949. Nieuwbouw van de machinekamer.
1954. Verhoging van de zijmuren van de brandschuur met zigzagoven. De woning die aan de brandschuur is gebouwd blijft bestaan.
1955. Commanditaire vennootschap van C.J. Tichelaar (senior) met zonen J.P.C. Tichelaar (junior) en C.J. Tichelaar (junior). Nieuwe naam: C.V. Steen- en Draineerbuizenfabriek CERES.
1958. Op 9 mei wordt het honderd jarig bestaan gevierd in de Menkemaborg te Uithuizen. C.J. Tichelaar sr. is dan 50 jaar directeur.


1964. Beide schoorsteenpijpen krijgen een onderhoudsbeurt, maar de bouwvallige top van de nieuwste pijp wordt afgebroken tot en met de C. Waarschijnlijk werd ook de woning aan de brandschuur afgebroken.
1968. Directeur C.J. Tichelaar (junior) overlijdt en in september van dat jaar wordt de fabriek stil gelegd.
1969. Definitieve sluiting van de C.V. Steen- en Draineerbuizenfabriek CERES.

Tichelheren van Ceres.

1857 – 1878 R.E. Huisman (1825-1878)
1878 – 1880 E. de Haan (weduwe Huisman)
1880 – 1908 J.P.C. Tichelaar (1851-1916)
1908 – 1955 C.J. Tichelaar (1883-1976)
1955 – 1969 C.J. Tichelaar en zonen J.P.C. (1909-1990) en C.J. (1913-1968)

Brandmeesters van Ceres.

1858 - 1869 Klaas Günther
1869 - 1914 ?
1914 – 1947 Gerardus Sprenger sr.
1947 – 1964 Gerardus Sprenger jr.
1964 – 1969 Meinte Scholte

Vanaf de sluiting in 1969, de afbraak in 1974 tot de verkoop in 1978.

Ceres in 1972

1969 - 1973. Het fabriekscomplex is verlaten en wordt niet beheerd. Dit heeft tot gevolg dat alle ruiten sneuvelen en dat het op steeds meer plaatsen gaat lekken; Ceres is in verval.
december 1973*. De afbraak wordt geregeld door het hout van de constuctie, ijzeren onderdelen, pannen en steen (puin) te verkopen aan gegadigden die dit zelf slopen en meenemen. In het voorjaar van 1974 is al het verkoopbare afgevoerd. De restanten van de schoorsteenpijpen en de ontvangstloods voor de klei blijken onverkoopbaar en blijven staan. Daarnaast blijft er een chaotisch geheel over van houten balken vol spijkers, brokken van de muren, gaas en bitumen van de daken, puin en alerlei kleinere onderdelen. Ook de fundamenten blijven in de grond zitten. De twee huizen nabij de fabriek (usquerderweg 4 en 10) blijven eveneens staan.

Ceres in 1974

1974. Enige tijd na de afbraak wordt het gedeelte waar de droogloodsen hebben gestaan (hier was geen verharding en weinig fundament) door het graven van een sloot afgescheiden en in gebruik genomen als agrarisch grasland. De huizen en de grondpercelen worden in de loop van enkele jaren verkocht.
1978. Sinds 1974 ligt het terrein onbeheerd en de natuur neemt het langzamerhand in bezit. De hoeveelheid afval neemt echter toe doordat het terrein wordt gebruikt als illegale dumpplaats van huisvuil, bouwafval en autowrakken. De aannemer van het wegberm- en slootonderhoud dumpt ook wel eens wat. Aan de andere kant wordt er ook nog af en toe iets afgevoerd: de laatste hopen draineerbuizen, hout voor in de allesbrander en bakstenen. Voor die laatsten moet wel eerst worden gegraven naar de fundamenten. Het voormalige fabrieksterrein wordt aan het eind van het jaar verkocht en kort daarna afgerasterd.

Van 1978 tot heden.

Sinds 1978 is het gebied stukje bij beetje opgeruimd; alleen het 'schone' puin is blijven liggen, gedeeltelijk opgestapeld tot muurtjes. Het verzamelen van achtergebleven glas scherven, roestig ijzer en ander afval gaat tot op de dag van vandaag door, maar de hoeveelheden zijn nu gering. Soms werd er een bijzondere vondst gedaan!
Het terrein van de voormalige steen- en draineerbuizenfabriek Ceres wordt vanaf 1978 beheerd als natuur ontwikkelingsgebied en tuin. Zie ook spontane vegetatie van Ceres. Daarnaast is het de locatie voor diverse theater en kunst projecten.

2015. De gemeente Eemsmond heeft een lijst opgesteld van karakteristieke panden met cultuurhistorische waarde. De twee schoorsteenpijpen van de voormalige steenfabriek Ceres zijn daarin opgenomen. Sindsdien is het terrein ieder jaar opengesteld op de Open Monumenten dagen.

Verzoek

Ieder die verbeteringen of aanvullingen heeft op de informatie die hier is gepresenteerd, wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen. Met name foto's en informatie over de werkzaamheden op de fabriek zijn zeer welkom.

*In 1857

In 1857 (het startjaar van Ceres) was het 6 jaar geleden dat Geert Reinders, van modelboerderij Groot-Zeewijk boven Warffum, samen met zijn zoon Cornelis een belangrijke inovatie toepastte. Zij maakten in 1851 een begin met het draineren van hun landerijen. Daarvoor werden keramische buizen gebruikt die van een Friese steenbakkerij werden betrokken. Vader en zoon Reinders toonden aan dat door deze manier van draineren de productie verhoogd kon worden. Het leidde ertoe dat het gebruik van keramische draineerbuis snel toenam, evenals de vraag ernaar.

*Het einde van de zigzag oven uit 1916